Dziedziczenie długów, czyli jak uniknąć nabycia wątpliwego spadku
Pytanie dotyczące dziedziczenia długów przez dzieci często powraca. Aby przyjrzeć się obowiązującym przepisom prawa trzeba wyjść od dwóch trybów dziedziczenia: testamentowego i ustawowego. W pierwszym przypadku rozporządzenie majątkiem następuje poprzez spisanie testamentu. W drugim przypadku, kiedy zmarły nie sporządził testamentu, dochodzi do dziedziczenia w kolejności wskazanej przez Kodeks cywilny, według dziedziczenia ustawowego.
Nierzadko zdarza się, że dziedziczymy po dalekim krewnym, który w dodatku posiada (albo może posiadać) długi. Otrzymując informację o śmierci takiego krewnego trzeba się upewnić, jaki był stan jego majątku i długów w chwili śmierci. Jeśli szybko nie zareagujemy, może się okazać, że odziedziczymy nie tylko to co wartościowe, ale również zobowiązania (dług). Aby uniknąć wątpliwego spadku, należy w ciągu 6 miesięcy od chwili powzięcia informacji o śmierci spadkodawcy podjąć decyzję, czy i jak dziedziczmy.
Oto, jakie mamy wyjścia z sytuacji:
- Odrzucenie spadku. Spadkobierca składa oświadczenie o odrzuceniu spadku, przez co nie uczestniczy w dziedziczeniu ani aktywów (majątku), ani długów. W efekcie zostajemy wyłączeni od dziedziczenia, a prawo do spadku przechodzi na kolejne osoby zgodnie z kolejnością dziedziczenia wskazaną przez Kodeks cywilny – najczęściej na naszych krewnych. Przy tym rozwiązaniu należy pamiętać, że nasze dzieci nadal dziedziczą. Jeśli chcemy uchronić dzieci przez kłopotliwym spadkiem, pełnoletnie dzieci powinny również odrzucić spadek. Jeśli natomiast dzieci są niepełnoletnie, rodzice mogą za zgodą sądu opiekuńczego złożyć w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku. Tu również obowiązuje okres 6 miesięcy, liczony tym razem od chwili odrzucenia spadku przez rodziców.
- Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. Polega na dziedziczeniu długów spadkowych tyko do wartości ustalonej w wykazie inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Innymi słowy, spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe do wartości aktywów (majątku) zmarłego, czyli odpowiada za długi zmarłego tylko do wysokości wartości dóbr, jakie odziedziczył. Co jednak ważne, odpowiedzialność tą ponosi również ze swojego majątku. Co to oznacza?
Wariant 1: Załóżmy, że zmarły w chwili śmierci miał majątek o wartości 300.000 złotych, zaś długi na poziomie 100.000 złotych. Spadkobierca dziedziczy całość spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W spadku otrzymuje zatem cały majątek wart 300.000 złotych, jednak za długi zmarłego odpowiada również własnym majątkiem osobistym. Może więc spłacić 100.000 złotych długu z własnych oszczędności lub sprzedać swój samochód, aby spłacić dług zmarłego.
Wariant 2: Załóżmy, że zmarły w chwili śmierci miał majątek wart 20.000 złotych, a długi na poziomie 150.000 złotych. Spadkobierca dziedziczy więc do wartości aktywów, a więc do kwoty 20.000 złotych. W spadku otrzymuje zatem cały majątek wart 20.000 złotych, jednak za długi zmarłego do kwoty 20.000 złotych odpowiada również własnym majątkiem osobistym.
Dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza odbywa się od 2015 roku na mocy ustawy, jeżeli spadkobierca nie złoży innego oświadczenia.
- Przyjęcie spadku w całości. Wówczas spadkobierca otrzyma po osobie zmarłej zarówno aktywa (np. gotówkę, dom, samochód), jak i pasywa, czyli między innymi wszystkie długi spadkodawcy.
Przed powzięciem odpowiedniej decyzji należy również rozważyć, czy spadkobierca będzie zobowiązany do zapłaty podatku od spadków i darowizn.
Marta Nowakowska, adwokat
Fot. Pixabay/Frantisek_Krejci