Zadośćuczynienie – czym jest i kiedy się należy

W odróżnieniu od odszkodowania, zadośćuczynienie przysługuje za krzywdy niemajątkowe, chroniąc dobra osobiste w postaci integralności cielesnej, zdrowia, wolności czy integralności seksualnej. Ma zastosowanie w razie wystąpienia ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi, które najczęściej przyjmują postać bólu, negatywnych emocji wywołanych np. deformacją ciała i związanego z tym wstydu z powodu estetyki ciała lub utratą sprawności fizycznej w efekcie uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Chodzi o takie przykre doznania jak ból, bezsenność, stany depresyjne, niemożność poradzenia sobie z nową sytuacją, uczucie wstydu, strach, konieczność zmierzenia się z ostracyzmem społecznym lub odrzuceniem przez otoczenie, potrzeba pokonania przeszkód fizycznych które wcześniej nie istniały.

W praktyce zadośćuczynienie najczęściej odnosi się do skutków wypadków –  może przysługiwać w razie odczuwania skutków wypadku, który doprowadził do utraty (całkowitej lub częściowej) zdolności do pracy lub  wywołał potrzebę długotrwałej rehabilitacji. Konsekwencjami mogą być również uzasadnione a niespełnione oczekiwania co do przyszłości – a zatem niemożność prowadzenia dotychczasowego stylu życia lub utrata perspektyw zarobkowych. Można sobie wyobrazić, że osoba, która uległa wypadkowi, przed zdarzeniem czynnie uprawiała sporty, często wyjeżdżała, prowadziła aktywny tryb życia, studiowała lub pracowała w obiecującej branży lub na perspektywicznym stanowisku. Jeżeli jej stan zdrowia pogorszył się w wyniku wypadku, tak że osoba ta nie może kontynuować dotychczasowego stylu życia lub musiała zrezygnować z pracy lub zmienić pracę na mniej dochodową, może żądać przyznania jej zadośćuczynienia.

Zdarzenie uzasadniające powstanie roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia nie musi być jednak związane z kolizją i utratą zdrowia – naruszenie dobra osobistego może przyjąć formę utraty dobrego imienia, naruszenia czci, godności, utraty wolności (na skutek bezpodstawnego tymczasowego aresztowania lub skazania), zmuszenia do poddania się czynowi nierządnemu lub przedwczesnej śmierci najbliższego członka rodziny. Kolejnym i bardzo szerokim źródłem roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia mogą być błędy w sztuce lekarskiej.

Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, przyznana suma zadośćuczynienia powinna w założeniu stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej krzywdy – czyli rekompensować wszystkie cierpienia (fizyczne i emocjonalne) doznane lub których wystąpienie jest spodziewane w przyszłości. Zadośćuczynienie co do zasady powinno przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do poniesionej szkody niemajątkowej, do sytuacji życiowej poszkodowanego i sytuacji na rynku gospodarczym. Kompensacyjna funkcja zadośćuczynienia ma powetować poszkodowanemu negatywne przeżycia poprzez dostarczenie mu środków niezbędnych do realizacji jego potrzeb.

Na wysokość zadośćuczynienia wpływają takie czynniki jak wiek poszkodowanego, stopień winy i umyślności sprawcy, stopień naruszenia dobra osobistego (zdrowia, wolności, czci, itp.), intensywność i trwałość (długość występowania) cierpień.

 

adwokat Marta Nowakowska, specjalista z zakresu odszkodowań

Fot. Pixabay