Zakaz konkurencji – umowa o pracę (cz. 1)

Jednym z głównych obowiązków pracownika – poza wykonywaniem pracy sumiennie, starannie oraz stosowaniem się do poleceń przełożonego dotyczących pracy – jest dbanie o dobro zakładu pracy i zachowanie w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Dbanie o dobro zakładu pracy przekłada się również na tak zwany zakaz konkurencji, a przepisy Kodeksu pracy wprost zezwalają na zawarcie z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji. Zakaz konkurencji może być wprowadzony do umowy o pracę bądź ustanowiony w odrębnej pisemnej umowie pomiędzy pracodawcą i pracownikiem. W odpowiednio określonym zakresie strony stosunku pracy mogą postanowić, że pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (por. art. 1011 Kodeksu pracy).

Zawarcie umowy o zakazie  konkurencji jest oczywiście uzależnione od woli dwóch stron – tak pracodawcy, jak i pracownika. Nie oznacza to jednak, że decyzja odmowna pracownika (przyszłego pracownika) w tym zakresie, zawsze obejdzie się bez konsekwencji. Po pierwsze bowiem pracodawca może uzależnić zawarcie umowy o pracę od zawarcia umowy o zakazie konkurencji albo inaczej – po prostu zrezygnować z zawarcia umowy o pracę z osobą, która nie wyraża zgody na zakaz konkurencji. A po drugie – w przypadku zamiaru zawarcia przez pracodawcę z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji w czasie trwania stosunku pracy, odmowa zawarcia przez pracownika, odpowiadającej przepisom Kodeksu pracy, umowy o zakazie konkurencji uzasadniać może wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę. Wypowiedzenie umowy o pracę, jako zwykły sposób rozwiązania umowy o pracę, może być uzasadnione wówczas, gdy następuje naruszenie bądź zagrożenie interesów pracodawcy. Nie sposób nie wspomnieć również w tym miejscu o możliwej utracie zaufania do pracownika, co może być podyktowane również okolicznościami związanymi z szeroko pojętą konkurencyjną działalnością pracownika.

Umowa o zakazie konkurencji wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Okres obowiązywania takiej umowy nie może być dłuższy aniżeli okres obowiązywania umowy o pracę (zakończenie stosunku pracy powoduje tym samym wygaśnięcie umowy o zakazie konkurencji).

Przepisy Kodeksu pracy nie wprowadzają jako jednego z elementów takiej umowy świadczenia pieniężnego na rzecz pracownika, jednakże takie świadczenie – jako korzystne dla pracownika – może być zastrzeżone w umowie.

A czym konkretnie jest działalność konkurencyjna, o której mowa w przepisie art. 1011 Kodeksu pracy? Powołana ustawa definicji nie wprowadza, a i jednej, pełnej i konkretnej odpowiedzi nie sposób udzielić w tym miejscu. Przy ocenie czy dana działalność pracownika stanowi (może stanowić) działalność konkurencyjną trzeba uwzględnić wszystkie okoliczności sprawy, a w tym np. czy działalność pracownika zagraża interesowi pracodawcy, jaki jest krąg odbiorców działalności pracownika i pracodawcy, czy działalność pracownika i pracodawcy się pokrywa, a jeśli tak to w jakim stopniu, itd. Podkreślić trzeba jednak przede wszystkim, że określenie takiej działalności musi się znaleźć w umowie o zakazie konkurencji. Opis ten musi być na tyle precyzyjny, aby pracownik bez większego zaangażowania mógł ustalić co mu wolno, a czego nie – pracownik nie może pozostawiać w niepewności. To właśnie opis działalności konkurencyjnej w stosownej umowie może się okazać decydujący w konkretnej sprawie.

Za naruszenie zakazu konkurencji pracownik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadach określonych w przepisach Kodeksu pracy o odpowiedzialności pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy. Nadto, niewykonanie przez pracownika umowy o zakazie konkurencji zdaje się upoważniać pracodawcę do rozwiązania stosunku pracy. W orzecznictwie wskazuje zresztą, że działalność konkurencyjna pracownika może uzasadniać rozwiązanie z nim umowy o pracę nawet w sytuacji gdy pracodawca nie zawarł z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji.

W kolejnym artykule postaramy się przybliżyć temat tzw. klauzuli konkurencyjnej, tj. umowy o zakazie konkurencji obowiązującej po ustaniu stosunku pracy – przepisy Kodeksu pracy przewidują możliwość zawarcia również i takiej umowy.

 

Magdalena Kaczkowska
radca prawny

Fot. Pixabay